Što je ampelografija? Ampelografija je znanstvena disciplina koja se bavi opisivanjem i proučavanjem vrsta i sorti vinove loze. Mnogi vinogradari u svom vinogradu vrlo dobro znaju naše autohtone sorte vinove loze poput žilavke, blatine, trnka, dobrogostine, bene ili vranca, ali sigurno da se pored ovih sorti nađe i neka nepoznata za koju ne znaju ni kako se zove ili ima narodno ime, a drugih podataka o rodnosti ili o vinu te sorte nemaju.
Vinova loza spada u porodicu povijuša sa preko 60 vrsta, a najzastupljenija je vrsta Vitis vinifera ssp sativa-euroazijska vrsta ili plemenita loza sa preko 10 000 sorti. Pored ove plemenite postoji i srodna divlja vrsta Vitis vinifera ssp-silvestris, od koje je nastala gore spomenuta plemenita loza. Divlja vrsta se još može naći na Mediteranu u Hrvatskoj oko rijeke Krke. Neki vinogradari miješaju divlju europsku lozu vitis vinifera ssp.silvestris sa lozom-francuzica.
Što je francuzica? Stariji vinogradari se još sjećaju (prisutna je u Prologu) da je loza francuzica služila kao bojadiser crnim vinima. Međutim, francuzica je hibrid ili križanac europske loze plemenite vitis vinifera ssp sativa ukrižen sa američkim lozama, a kasnije je poslužila kao podloga u zaštiti od filoksere poput- rupestris, riparija, berlandijeri i dr. Nakon pojave filoksere u francuskim vinogradima 1860. godine pristupilo se križanju da se dobije hibrid otporan na filokseru pa je nastala francuzica koje i danas negdje ima kao što smo spomenuli.
Prvi opis vrsta i sorti loze potiče iz doba Grka i Rimljana (Teofrast, Plinije, Vergilije i dr.) koji su prvi opisivali sorte, odnosno vrste vinove loze. Don Simon de Rojas Clement je 1807.godine postavio temelje ampelografije, a 1848.godine je Gaspari uveo klasifikaciju sorti prema vremenu dozrijevanja. Počinje od sorte Šasla, odnosno sorte koje ranije dozrijevaju od Šasle i druge koje kasnije dozrijevaju od navedene sorte. Zatim se spominje 1873.godina, te konac 19. stoljeća gdje tri organizacije daju današnje osnove ampelografiji, a to su:
OIV-međunarodni ofis za vinovu lozu i vino,
IBPGR-internacionalni savjet za biljne i genetičke resurse
UPOV-međunarodno udruženje za zaštitu novih biljnih i genetičkih resursa
Na osnovu ovih triju organizacija danas je na svjetskoj razini postignuta zajednička nomenklatura pri opisu vrsta i sorti vinove loze, tako da su izbjegnuta raznolika i mnogobrojna imena sorti na svjetskoj razini. Međutim, da bi odredili ili opisali neku nepoznatu sortu koju smo našli u svom vinogradu nije lagan zadatak, već zahtjeva dugotrajni i mukotrpni rad koji može potrajati i do 7 godina od opisa (deskriptori), detaljan opis organa vinove loze, zatim agrobiološka svojstva i na kraju vino kroz vinifikaciju. Znači, u ovom periodu treba označiti nepoznatu sortu, dati detaljni opis, razmnožiti, obaviti minivinifikaciju, a sve je to detaljno opisano u članku na internetu „Ampelografija“ i tko želi saznati nešto više može potražiti.
Za pronalaženja odgovarajućeg klona od sorte kroz klonsku selekciju potrebno je i do 15 godina. Hrvatska je završila sa 7 sorti klonske selekcije. Radi usporedbe recimo da je Njemačka postupak sa klonskom selekcijom započela prije 40 godina, a danas su njeni vinogradi 100% zastupljeni sa klonovima poznatih sorti, a mi u Hercegovini imamo 0%. Da bi dobili klonove žilavke i blatine trebaju pozamašna novčana sredstva i period od 15 godina. Klon je otporan na viruse i svaki klon se testira na 9 značajnih virusa. Smatra se da preko 70 virusa napadaju lozu i oni su glavni uzročnici propadanja vinograda. Osim toga, danas postoje kolekcijski nasadi sa sortama vinove loze u Zagrebu, Splitu ili u Mostaru na Agronomskom fakultetu sa oko 40 sorti u Rodoču. Za što služe ti nasadi? Upravo da odredimo neku sortu, odnosno da je usporedimo vizualno iako je to samo početak, ali da bi došli do pravih podataka treba poštivati naprijed navedeni redoslijed u ampelografiji.
